Za Gołuchów

Naczelny Sąd Administracyjny uznał część roszczeń spadkobierców arystokratycznego majatku w Gołuchowie i ich prawo własności do 144 ha parku, Zamku, Oficyny oraz Mauzoleum Izabelli z Czartoryskich Działyńskiej.

Czartoryscy nie chcą wrócić do Gołuchowa, interesuje ich zadośćuczynienie finansowe.

Potomków ostatniego pana na Gołuchowie Władysława Marii Piotra Czartoryskiego jest czworo: Adam Zamoyski, Maria Helena Zamoyska, Zdzisława Klementyna Zamoyska oraz Adam Karol Czartoryski de Bourbonne.
O majątek po przodkach zabiegają od roku 2008. W 2012 wojewoda wielkopolski uznał, że zgodnie z dekretem z 1944 roku należy im się Zamek, Oficyna, Kasa, Mauzoleum oraz 144 ha parku. Teraz NSA decyzję wojewody utrzymał w mocy. Czartoryscy nie chcą wracać do Gołuchowa, interesują ich pieniądze.
Z informacji, które Radio Centrum uzyskało od Benedykta Roźmiarka, dyr. Ośrodka Kultury Leśnej w Gołuchowie wynika, że spadkobiercy powołali rzeczoznawcę do wyceny majątku. Prokuratoria Generalna dokona swojej wyceny.


Kwota rekompensaty będzie wypadkową dwóch wycen. W czasie wojny zbiory z Zamku zostały wywiezione przez Niemców i Rosjan, wróciło 30 procent. Oficynę i Kasę stanowiły tylko mury. Aktualnie park, Kasa i Oficyna należą do Lasów Państwowych. Zamek do Muzeum Narodowego. I te dwie instytucje będą się rozliczać z Czartoryskimi.

Kroki po odzyskanie dawnej własności wykonują też potomkowie rodziny Radziwiłów, która wzniosła i użytkowała Pałac Myśliwski w Antoninie.

* * *

Zamek w Gołuchowie – pierwotna, wczesnorenesansowa murowana budowla o charakterze obronnym, kilkukondygnacyjna, na planie prostokąta, z basztami w każdym z narożników, która została wzniesiona w latach 1550-1560 dla Rafała Leszczyńskiego (starosty radziejowskiego i wojewody brzesko-kujawskiego) w Gołuchowie.

Historia

Modernizacji zamku, polegającej na dobudowaniu budynku mieszkalnego w pobliżu oryginalnego dworu i połączeniu ich skrzydłami oraz wykonaniu arkadowej loggi w elewacji wejściowej, dokonano na zlecenie Wacława Leszczyńskiego, wojewody kaliskiego i kanclerza wielkiego koronnego (syna Rafała Leszczyńskiego, który odziedziczył zamek w 1592) w latach 1600-1619. Zamek nabrał wówczas charakteru renesansowo-manierystycznej rezydencji magnackiej.

Leszczyńscy w 1695 sprzedali Gołuchów Suszkom. Następnie zamek wielokrotnie zmieniał właścicieli (Górowscy, Chlebowscy, Swinarscy, Suchorzewscy), popadając stopniowo w ruinę. W 1856 (niektóre źródła podają 1853) Tytus Działyński, w związku z nadchodzącym ślubem swojego syna Jana Kantego z Izabellą z Czartoryskich Działyńską (córką księcia Adama Jerzego Czartoryskiego) zakupił to, co pozostało z Gołuchowa, z przeznaczeniem na przyszłą siedzibę nowożeńców. Małżeństwo było aranżowane i było "białe".

Ponieważ Jan Działyński finansował i organizował powstanie styczniowe na terenie Wielkopolski, upadek powstania i zaoczny wyrok skazujący wydany na niego przez władze pruskie (uchylony dopiero w 1871) zmusił go do emigracji. Dla zabezpieczenia Gołuchowa przed konfiskatą, Izabella formalnie odkupiła zamek z rąk Działyńskich (de facto zamek stanowił zastaw pożyczek udzielonych Działyńskiemu przez Czartoryskich) i w latach 1875-1885 przeprowadziła gruntowną odbudowę połączoną z remontem. Przebudowa dokonana została częściowo według szkiców Eugène Viollet-le-Duca oraz polskiego architekta Zygmunta Gorgolewskiego. Autorem ostatecznego projektu był Francuz, Maurycy August Ouradou.

Przy przebudowie zrezygnowano z odbudowy najstarszej części zamku, otwierając widok na arkadowy dziedziniec. Wmontowano sprowadzone z Włoch, Francji i Hiszpanii oraz reprodukowane na miejscu marmurowe kominki, obramowania okien i mozaiki. Zamek, nie tracąc nic ze swych oryginalnych, renesansowych cech, nabrał charakteru romantycznego.

W wyposażeniu i urządzeniu wnętrz zamkowych Izabella akcentowała związki Gołuchowa z rodem Leszczyńskich poprzez umieszczanie Wieniawy (herbu Leszczyńskich), często z koroną, w wielu widocznych miejscach, m.in. nad kominkami. Paradoksalnie, król Stanisław Leszczyński nigdy w Gołuchowie nie przebywał.

Zamek jest otoczony 162-hektarowym parkiem angielskim zaprojektowanym przez Adama Kubaszewskiego, zawierającym wiele okazów rzadkich i egzotycznych drzew (świadectwo dendrologicznych pasji Działyńskich, które w pełni zamanifestowały się w Kórniku). Jednakże najokazalszym drzewem jest rodzimy dla polskiej flory dąb szypułkowy, zwany „Janem”, to drzewo mające wyjątkowy, osobliwy pokrój oraz obwód 540 cm i wysokość 25 m (w 2014). Również w parku znajduje się mauzoleum-kaplica grobowa (dawna kaplica pw. św. Jana Chrzciciela), w którym spoczywa fundatorka, Elżbieta Izabella z Czartoryskich Działyńska. Elementy charakterystyczne dla budowli renesansowej: prostokątne okna.

Ten swoisty park krajobrazowy – arboretum został założony w II połowie XIX wieku przez Jana Działyńskiego. Dzisiaj znajduje się on w gestii Ośrodka Kultury Leśnej, zarządzającego również Oficyną (Muzeum Leśnictwa), Mauzoleum, Powozownią i Owczarnią z nowoczesną ekspozycją przyrodniczo- ekologiczną.

Muzeum zamkowe

W przebudowanym zamku Izabella umieściła swoją kolekcję dzieł sztuki, przeznaczając go na ogólnodostępne muzeum, sama zaś zamieszkała w pobliskiej oficynie (dawnej gorzelni), tzw. pałacu Czartoryskich.

Po śmierci Izabelli w 1899 majątek, przekształcony w ordynację (wraz z obowiązkiem opieki nad muzeum), odziedziczył jej bratanek, książę Witold Czartoryski (ordynat). Gołuchów pozostawał w rękach rodziny Czartoryskich aż do wybuchu II wojny światowej. W czasie wojny zbiory dzieł sztuki rozproszone, a zamek częściowo zdewastowany.

Od 1951 w zamku mieści się oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu z ekspozycją zabytkowych wnętrz i dzieł sztuki, m.in. część zbioru starożytnych waz greckich pozyskanych przez Jana Działyńskiego z wykopalisk w Noli, Capui i Neapolu (tzw. wazy gołuchowskie), zaś w oficynie Muzeum Leśnictwa i restauracja. (za: pl.wikipedia.org)

Na parterze Zamku znajdują się:

Sala Waz Antycznych - przed II wojną światową wystawiano tu słynną kolekcję waz licząca 259 egzemplarzy. Od kilkunastu lat w Gołuchowie eksponuje się 56 obiektów z tego zespołu, pozwalających poznać poziom ceramiki antycznej od VII po III wiek p.n.e.

Sala Starożytności - do roku 1939 wypełniały ją zbiory sztuki starożytnej, w tym głównie egipskie rzemiosło artystyczne małych form oraz antyczne brązy, figurki terakotowe i naczynia szklane.

Dawna Sypialnia Księżnej Małgorzaty - przeznaczona w rezydencji dla bratowej Izabelli - Małgorzaty księżnej Orlean-Nemours (1846-1893), na czas jej wizyt w Gołuchowie. Obok łoża z baldachimem obrazy związane z rodziną Leszczyńskich.

Pokoje Gotyckie - trzy pomieszczenia, w których zgromadzono dzieła sztuki gotyckiej oraz zabytki reprezentujące pokrewny im kierunek stylistyczny. Na szczególną uwagę zasługuje rzeźba polichromowana przedstawiająca św. Urszulę, wykonana w Utrechcie w początkach XVI wieku, jeden z pierwszych obiektów zakupionych w Paryżu przez Izabellę.

Klatka schodowa - tzw. wielkie schody zamku. Zaprojektowana przez Maurycego Ouradou a w detalach przez Charlesa Biberona. Wykonana przez polskich rzeźbiarzy: Józefa Pepińskiego i jego synów, jest świetnym przykładem historyzmu w rzemiośle artystycznym schyłku XIX wieku.

Natomiast na piętrze Zamku znajdują się:

Biblioteka - w baszcie naprzeciw wejścia - kominek, częściowo składający się z XVI-wiecznych elementów włoskich, centralnie - florencka płaskorzeźba z XV wieku, przedstawiająca Madonnę z Dzieciątkiem. Kraty, które zamykają ukryte we wnętrzach szafy biblioteczne, wykonał w XIX wieku gołuchowski kowal Karol Borowski, opierając się na renesansowych wzornikach. W szafach cenny zbiór rękopisów i starodruków z XVI-XVII wieku.

Sala Portretu Staropolskiego - większość znajdujących się tutaj portretów pochodzi z dawnych zbiorów gołuchowskich. Wśród nich portrety Czartoryskich oraz portret Anny Chlebowskiej, jednej z XVII-wiecznych właścicielek majątku gołuchowskiego.

Pokoik w Baszcie - w pięciobocznej baszcie wmontowano w XIX wieku zabytkowy strop zakupiony w Elblągu, a wykonany w połowie XVI wieku. Eksponowany jest tu zespół dekoracyjnych waz chińskich i japońskich z XVIII i XIX wieku.

Sala Królewska - w XIX wieku została urządzona jako sypialnia królewska, zdobiona wspaniałym zespołem gobelinów. Dziś sala ta jest znacznie skromniejsza. Z XIX wieku pozostał dekoracyjny strop, na którym rzeźbiarz Charlesa Bouveta wraz ze stolarzami gołuchowskimi wykonał wizerunki królów polskich. Płyciny kasetonów wypełniają na przemian, w różnych układach kompozycyjnych, herb Wieniawa i cyfra Leszczyńskich ,,L” z koroną szlachecką.

Salon - złocony i polichromowany strop wzorowany na stropie sali jadalnej Hotelu Lambert w Paryżu. Boazerie i drzwi wykonano z czarnego dębu. Drzwi prowadzące na krużganek ozdobione są rzeźbionymi scenami ze Starego Testamentu: Stworzenie Adama, Stworzenie Ewy, Grzech pierworodny, Wypędzenie z Raju.

Sala Polska - obecna ekspozycja wraca tu do tradycji Sali Polskiej w muzeum Izabelli Działyńskiej. Pod stropem - jak niegdyś - stare kopie portretów królewskich oraz portrety hetmanów i wojewodów, pochodzące z dawnych zbiorów.

Sala Muzealna - Izabella Działyńska eksponowała tu swe zbiory rzemiosła artystycznego: emalie limozyjskie, włoska ceramikę, szkła weneckie, stare srebra. Mieściły się one w ozdobnych gablotach utrzymanych w historyzującym charakterz (za: mnp.art.pl)

Autor: 

Personalia

e-mail
redakcja@rc.fm

Nazwisko: 

radioCENTRUM_106.4

Każde forum komentarzy umieszczone pod informacjami prasowymi na niniejszej stronie internetowej (www.rc.fm), nie jest moderowane w czasie rzeczywistym - komentarze nie są weryfikowane przed ich automatyczną publikacją. Nie jest dozwolone umieszczanie w ww. komentarzach: nazw i marek o charakterze komercyjnym, linków czy innego rodzaju przekierowań do innych stron internetowych i jakichkolwiek obiektów graficznych. Wpisy łamiące prawo należy zgłaszać na adres: adm@rc.fm. Wpisując jakikolwiek komentarz na niniejszej stronie internetowej (www.rc.fm), autor tego komentarza przyjmuje świadomie do wiadomości i świadomie akceptuje bezwarunkowe prawo właściciela niniejszej strony internetowej (www.rc.fm) do usunięcia lub modyfikacyjnego skrótu wpisanego komentarza oraz brak gwarancji zapewnienia ciągłości publikacji wpisanego komentarza, jako korespondencji niezamówionej przez właściciela niniejszej strony internetowej (www.rc.fm).